กู่ประภาชัย : มรดกทางวัฒนธรรมที่สะท้อนอารยธรรมโบราณ

บทคัดย่อ

        บทความวิชาการเรื่องนี้มุ่งศึกษามรดกทางวัฒนธรรมที่สะท้อนอารยธรรมโบราณของกู่ประภาชัย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์คุณค่าทางประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม ศิลปกรรม และความสัมพันธ์   ทางวัฒนธรรมของกู่ประภาชัยกับอารยธรรมขอมโบราณ กู่ประภาชัย ตั้งอยู่ในวัดบ้านนาคำน้อย จังหวัดขอนแก่น สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรขอมช่วงพุทธศตวรรษที่ 18 โดยใช้ศิลาแลงและหินทรายเป็นวัสดุหลัก องค์ประกอบของปราสาท ได้แก่ องค์ปรางค์ประธานทับหลังลวดลายขอมและแท่นศิวลึงค์ที่สะท้อนแนวคิดเทวราชาและคติจักรวาลของศาสนาฮินดู ต่อมาได้มีการเปลี่ยนความเชื่อจากศาสนาฮินดูสู่พุทธมหายาน โดยพบหลักฐาน คือ พระโพธิสัตว์ไภษัชยุครุและแผ่นจารึกภายในบริเวณปรางค์กู่ประภาชัยที่มีบทบาทสำคัญในชีวิตชุมชนบ้านนาคำน้อยและบริเวณใกล้เคียง โดยเฉพาะในประเพณีสรงกู่ ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี ชาวบ้านได้ร่วมกันประกอบพิธีกรรมทางศาสนาและวัฒนธรรม เช่น การบวงสรวงเจ้าที่ การถวายขันธ์บูชา และพิธีเสี่ยงทายบั้งไฟ เพื่อขอพรความอุดมสมบูรณ์และความสงบสุขให้แก่หมู่บ้าน ซึ่งกู่ประภาชัยยังเป็นพื้นที่สาธารณะเชิงวัฒนธรรมที่เป็นเชิงสัญลักษณ์เชื่อมโยงระหว่างสิ่งศักดิ์สิทธิ์กับชีวิตของผู้คนในชุมชน แสดงให้เห็นว่ากู่ประภาชัยไม่ได้เป็นเพียงโบราณสถานที่มีคุณค่าทางสถาปัตยกรรมและศิลปกรรมเท่านั้น แต่ยังเป็นศูนย์รวมทางจิตวิญญาณ ความเชื่อและความทรงจำร่วมของชุมชนในพื้นที่ ส่งผลให้เกิดการอนุรักษ์และถ่ายทอดองค์ความรู้สู่คนรุ่นใหม่เป็นแบบอย่างของการธำรงมรดกทางวัฒนธรรมอย่างยั่งยืนในบริบทร่วมสมัย