ความสัมพันธ์ระหว่างกฎหมายกับหลักธรรมทางพุทธศาสนา
คำสำคัญ:
กฎหมาย, หลักธรรมทางพุทธศาสนา, ความเป็นธรรม, หลักนิติธรรม, อคติ 4บทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างกฎหมายที่มนุษย์บัญญัติ (Man-made Law) กับหลักธรรมทางพุทธศาสนา (Dharmic principle in Buddhism) ในบริบทของการแสวง หาความเป็นธรรมและความเที่ยงธรรมในสังคม
ผลการศึกษาพบว่า กฎหมายบ้านเมืองและหลักธรรมทางพุทธศาสนามีความสัมพันธ์ในลักษณะเกื้อกูลและเติมเต็มซึ่งกันและกัน โดยที่กฎหมายมุ่งจัดระเบียบสังคมภายนอก ในขณะที่หลักพุทธธรรมมุ่งปลูกฝังคุณธรรมภายในการศึกษาได้ชี้ให้เห็นว่ากฎหมายในฐานะ Man-made Law มีข้อจำกัดในบางกรณีที่อาจขาดความยุติธรรมหรือความเที่ยงธรรม เนื่องจากอิทธิพลของผู้สร้างหรือผู้บังคับใช้ ซึ่งอาจตกอยู่ภายใต้อคติ 4 ประการ ได้แก่ ฉันทาคติ โทสาคติ ภยาคติ และโมหาคติ ในขณะที่หลักธรรมทางพุทธศาสนาในฐานะ Natural Law มีบทบาทสำคัญในการเสริมสร้างความเป็นธรรมในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลักพรหมวิหาร 4 อันประกอบด้วย เมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขาแนวคิดเรื่องความยุติธรรมตามหลักพุทธศาสนามีความสอดคล้องกับทฤษฎีกฎหมายธรรมชาติ โดยเฉพาะในประเด็นที่ว่ากฎหมายควรตั้งอยู่บนพื้นฐานของศีลธรรมและความเป็นธรรมที่มีอยู่โดยธรรมชาติตามหลักนิติธรรม
การพัฒนาระบบกฎหมายที่บูรณาการหลักพุทธธรรมจะนำไปสู่แนวทางการสร้างกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ (Restorative Justice) ซึ่งให้ความสำคัญกับการเยียวยา การปรองดอง และการฟื้นฟูความสัมพันธ์มากกว่าการลงโทษเพื่อแก้แค้นทดแทน
References
คณิต ณ นคร. (2553). กฎหมายกับความยุติธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 4). วิญญูชน.
จุฑารัตน์ เอื้ออำนวย. (2548). กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์: การปรับกระบวนทัศน์กระบวนการยุติธรรม ไทย. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
ชัชวาลย์ วงศ์ประเสริฐ. (2543). การศึกษาดุลยภาพทางเศรษฐกิจของครอบครัวชาวนาไทย: กรณีศึกษาเฉพาะบ้านหนองประดู่ ตำบลหนองชุมพล อำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี [ปริญญานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต]. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
ไพโรจน์ อาจรักษา. (2556). การประยุกต์ใช้หลักพุทธธรรมในกระบวนการยุติธรรมไทย. วารสารกระบวนการยุติธรรม, 6(3), 45-62.
ไพศาล วงศ์ประเสริฐ. (2543). การศึกษาดุลยภาพทางเศรษฐกิจของครอบครัวชาวนาไทย: กรณีศึกษาเฉพาะบ้านหนองประดู่ ตำบลหนองชุมพล อำเภอเขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี [ปริญญานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต]. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). (2546ก). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ (พิมพ์ครั้งที่ 11). มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). (2546ข). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 12). มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2551). นิติศาสตร์แนวพุทธ (พิมพ์ครั้งที่ 7). มูลนิธิพุทธธรรม.
พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส. (2554). พุทธสันติวิธี: การบูรณาการหลักการและเครื่องมือจัดการความขัดแย้ง. วารสารพุทธศาสน์ศึกษา, 18(1), 5-30.
วิชัย ศรีรัตน์. (2556). ปรัชญากฎหมายธรรมชาติกับพุทธจริยศาสตร์. วารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 42(3), 519-545.
วิทยา วิศิษฏ์ศรี. (2563). "การมีส่วนร่วมของประชาชนในการคุ้มครองพระพุทธศาสนา: กรณีศึกษามาตรา 67 แห่งรัฐธรรมนูญ." วารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 49(2), 78-95.
วีรชาติ เปรมานนท์. (2555). พุทธจริยศาสตร์กับการพัฒนากฎหมายไทย. วารสารนิติศาสตร์, 41(3), 467-488.
สมภาร พรมทา. (2553). ข้อจำกัดของกฎหมายและบทบาทของศีลธรรมในการควบคุมพฤติกรรมของมนุษย์: มุมมองทางพุทธปรัชญา. วารสารปรัชญาและศาสนา, 5(2), 67-92.
Bowers, K. L., et al. (1999, August). FYI on Where to Start – Bibliography of Internet Working Information. NISINFO@NIS.NSF.NET. Message: Get RFC1175.TXT-1.
Braithwaite, J. (1989). Crime, Shame and Reintegration. Cambridge University Press.
Davies, J. E., Wisdom, S., & Creaser, C. (2000). Out of Sight but Not out of Mind: Visually Impaired People's Perspectives of Library and Information Services. LISU.
Finnis, J. (2011). Natural Law and Natural Rights (2nd ed.). Oxford University Press.
French, R. R. (1995). The Golden Yoke: The Legal Cosmology of Buddhist Tibet. Cornell Law Faculty Publications, Paper 1017, 15-35.
Harley, D., & Henke, J. (2007, March-April). Toward an Effective Understanding of Website Users: Advantages and Pitfalls of Linking Transaction Log Analyses and Online Surveys. D-Lib Magazine, 13(3-4).
Harding, A., & Nicholson, P. (Eds.). (2010). New Courts in Asia. Routledge.
Jackson, M. H., et al. (n.d.). Action Research in Higher Education; Exploration of a Methodology for Program Evaluation. George Mason University.
Jayasuriya, L. (2008). Buddhism, Politics, and Statecraft. International Journal of Buddhist Thought and Culture, 11, 41-74.
Merritt, J. S. (2007). Action Research in Higher Education; Exploration of a Methodology for Program Evaluation. George Mason University.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
Copyright (c) 2025 วารสารสหวิทยาการสังคมศาสตร์และการบริหารงานยุติธรรม
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความนี้ได้รับการเผยแพร่ภายใต้สัญญาอนุญาต Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) ซึ่งอนุญาตให้ผู้อื่นสามารถแชร์บทความได้โดยให้เครดิตผู้เขียนและห้ามนำไปใช้เพื่อการค้าหรือดัดแปลง หากต้องการใช้งานซ้ำในลักษณะอื่น ๆ หรือการเผยแพร่ซ้ำ จำเป็นต้องได้รับอนุญาตจากวารสาร
