วิเคราะห์พิธีกรรมการสืบชะตาแม่น้ำ: การผสมผสานความเชื่อดั้งเดิม กับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
คำสำคัญ:
พิธีกรรมการสืบชะตาแม่น้ำ, ความเชื่อดั้งเดิม, การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม, วัฒนธรรมพื้นบ้านบทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งวิเคราะห์พิธีกรรมการสืบชะตาแม่น้ำในฐานะที่เป็นการผสมผสานระหว่างความเชื่อดั้งเดิมกับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ผ่านการศึกษาความเป็นมา องค์ประกอบของพิธีกรรม ตลอดจนการปรับเปลี่ยนรูปแบบให้สอดคล้องกับบริบทสังคมร่วมสมัย ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษาประกอบด้วยการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์เชิงลึก และการวิเคราะห์เอกสาร ผลการศึกษาพบว่า พิธีกรรมการสืบชะตาแม่น้ำในปัจจุบันไม่เพียงเป็นการแสดงออกถึงความเคารพต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อดั้งเดิมเท่านั้น หากแต่ยังสะท้อนถึงการให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยปรากฏผ่านสัญลักษณ์ต่าง ๆ ในพิธีกรรม เช่น การใช้วัสดุธรรมชาติ การเน้นความสะอาด และการสร้างจิตสำนึกในการดูแลรักษาแม่น้ำ แสดงให้เห็นศักยภาพของวัฒนธรรมพื้นบ้านในการสร้างความตระหนักรู้และการมีส่วนร่วมของชุมชนเพื่อแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมได้อย่างยั่งยืน
References
กิติมา อมรทัต. (2546). ประเพณี 12 เดือน ฮีตคองอีสาน. สำนักพิมพ์แม่คำผาง.
ขนิษฐา ชานันโท. (2561). การฟื้นฟูพิธีกรรมสืบชะตาแม่น้ำเพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กรณีศึกษา ชุมชนคลองโคน จังหวัดสมุทรสงคราม. Veridian E-Journal, Silpakorn University, 11(2), 2448-2463.
ธนพัฒน์ งามอุโฆษ. (2562). บุญบั้งไฟ: วิถีคนอีสานกับนิเวศวัฒนธรรมการเกษตร. สืบค้น 19 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.matichonweekly.com/column/article_216464
ปฐม หงษ์สุวรรณ. (2553). พิธีกรรมสืบชะตาแม่น้ำ: กรณีศึกษาพิธีมัชฌปาฏิหารย์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ประชาคมวัดป่าคำชะโนด. (2560). พิธีสืบชะตาคำชะโนด ประจำปี พ.ศ.2560. สืบค้น 22 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.facebook.com/watpacomchonok/posts/1400100646752935/
ประยุทธ วงศ์น้อย. (2562). พิธีไหลเรือไฟแม่น้ำลำชีกับการฟื้นฟูระบบนิเวศ. วารสารวิทยาลัยดุสิตธานี, 13(1), 281-293.
เพ็ญนภา ธีระพันธ์เจริญ และคณะ. (2563). การจัดการทรัพยากรลุ่มน้ำอิงแบบบูรณาการ: ศักยภาพและความ
ท้าทาย. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 16(1), 135-159.
วิมลรัตน์ ชัยสิทธิ์. (2558). ประเพณีบุญบั้งไฟ: การสร้างพื้นที่ทางสังคมและการรับรู้ร่วมของชุมชน. วารสารสังคมลุ่มน้ำโขง, 11(3), 143-164.
สมศักดิ์ ศรีสันติสุข. (2555). การเปลี่ยนแปลงคติชนในพิธีกรรมสืบชะตาแม่น้ำในภาคอีสานของประเทศไทย. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 8(1), 117-152.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2551). จากนิเวศพิธีกรรมสู่จิตวิญญาณสิ่งแวดล้อม. สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
เสฐียร พันธรังษี. (2541). ตำนานเมืองน่าน. ศยาม.
