วิเคราะห์โพชฌงค์ 7 เพื่อการรู้แจ้งธรรม

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิคราะห์โพชฌงค์ในฐานะเป็นองค์แห่งการตรัสรู้ และการปฏิบัติซึ่งทำให้เกิดวิชชาและวิมุตติ  โพชฌงค์มีลักษณะไม่เป็นนิวรณ์เครื่องกางกั้น ไม่เป็นความเศร้าหมองแห่งจิต  บุคคลที่เจริญโพชฌงค์มากย่อมทำให้แจ้งวิชชาและวิมุตติได้ คุณค่าของโพชฌงค์เป็นธรรมภาคปฏิบัติที่นำให้ถึงอริยมรรคญาณระดับสูง ซึ่งต้องอาศัยเหตุปัจจัยที่เป็นเครื่องเกื้อหนุนส่งทอดกันมาตามลำดับ ส่วนการวิเคราะห์โพชฌงค์เพื่อการรู้แจ้งธรรมโดยผู้ปฏิบัติต้องมีสติระลึกได้รู้ตนตลอดเวลา ชื่อว่า มีสติสัมโพชฌงค์ การวิจัย เลือกสรร พิจารณาธรรมนั้นด้วยปัญญาชื่อว่า มีธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ ความเพียร ความไม่ย่อหย่อน พิจารณาธรรมต่อเนื่องด้วยปัญญาชื่อว่า มีวิริยสัมโพชฌงค์ ปีติอันปราศจากอามิสเกิดขึ้นแก่ผู้มีความเพียรที่ปรารภแล้วชื่อว่า มีปีติสัมโพชฌงค์ กายและจิตของผู้มีปีติ ย่อมสงบระงับ เพราะระงับความกระวนกระวายทางกาย และทางจิตชื่อว่า มีปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ จิตของผู้มีกายสงบระงับแล้ว มีความสุขที่ตั้งมั่นไว้โดยชอบ ชื่อว่า สมาธิสัมโพชฌงค์ จิตของผู้เพ่งพิจารณาตั้งมั่นอย่างนั้นเป็นผู้วางเฉยในสิ่งต่างๆ ที่เข้ามากระทบชื่อว่า มีอุเบกขาสัมโพชฌงค์ โพชฌงค์ทั้ง 7 นี้ถ้าบุคคลประพฤติปฏิบัติตามอย่างครบถ้วนย่อมเป็นไปเพื่อการรู้แจ้งธรรม