หลักคำสอนสำคัญในมหาสติปัฏฐานสูตร

บทคัดย่อ

หลักคำสอนสำคัญในมหาสติปัฏฐานสูตร คือ (1) อาตาปี มีความเพียรพยายามเผาผลาญกิเลสในภพ 3 เป็นการปรารภความเพียรทางใจ ความขะมักเขม้น ความบากบั่น ความขวนขวาย ความพยายาม ความอุตสาหะ ความทนทาน ความเข้มแข็ง ความหมั่น ความมุ่งมั่นอย่างไม่ท้อถอยความพยายามที่ทำกายและจิตให้เร่าร้อน ความพยายามที่เป็นไปทุกเมื่อเหมือนลม ความพยายามที่ย่ำยีความเกียจคร้านอันเป็นข้าศึก จึงเรียกว่า อาตาปี (2) สัมปะชาโน มีความรู้ตัวทั่วพร้อมว่าทำอะไรอยู่ในปัจจุบัน คือ สัมปชัญญะ (ปัญญา) ความรอบรู้ ความรู้ทั่ว ฯลฯ หรือ สัมมาทิฏฐิ ความเห็นชอบ นี้เรียกว่าสัมปชัญญะ บุคคลใดประกอบแล้ว ฯลฯ มาตามพร้อมแล้ว ด้วยสัมปชัญญะนี้ เหตุนั้นบุคคลนั้น จึงเรียกว่า สัมปะชาโน และ (3) สติมา คือ มีสติ ความรู้สึกตัว อาการที่ระลึกได้ ความระลึกได้ในทุกขณะแห่งเวลาการเจริญกรรมฐาน ความระลึกได้ ความระลึกถึง ความระลึกชอบ นี้เรียกว่าสติ บุคคลใดประกอบแล้วด้วยสตินี้ บุคคลนั้น จึงเรียกว่า สติมา หลักธรรมสำคัญทั้ง 3 เป็นสิ่งที่เกื้อหนุนซึ่งกันและกันในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา จะขาดสิ่งหนึ่งสิ่งใดไปไม่ได้ เพราะเป็นธรรมที่สามารถทำให้บรรลุมรรคผลเป็นพระอริยบุคคลได้ตามลำดับ คือ พระโสดาบัน พระสกทาคามี พระอนาคามี และพระอรหันต์ เข้าสู่พระนิพพาน โดยไม่ต้องกลับมาเวียนวายตายเกิดในภพใหม่ให้ได้รับทุกข์ และโทมนัสอีกต่อไป