การเดินทางบนเส้นทางธรรมของพระเจ้าอโศกมหาราช ในวรรณกรรมพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

พระเจ้าอโศกมหาราชทรงเป็นพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์โมริยะ พระราชอาณาจักรของพระองค์ทรงแผ่ไพศาลไปทั่วชมพูทวีป โดยมีศูนย์กลางพระราชอำนาจอยู่ที่นครปาฏลีบุตร พระองค์ทรงเป็นบุคคลในประวัติศาสตร์ที่มีตัวตนอยู่จริงในช่วงพุทธศตวรรษที่ 3 หลังจากที่ได้ทรงนับถือพระพุทธศาสนาแล้ว พระองค์ได้ดรงตนในฐานะพระเจ้าแผ่นดินผู้ทรงทศพิธราชธรรม ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา การสร้างอารามวิหาร พระสถูปเจดีย์ ทรงอุปถัมภ์การทำสังคายนาครั้งที่ 3 การส่งพระสมณทูตไปเผยแผ่พระพุทธศาสนายังดินแดนต่าง ๆ จำนวน 9 สาย อันนำมาสู่ความมั่นคงของพระพุทธศาสนาที่ประดิษฐานลงยังดินแดนต่าง ๆ เช่น ลังกาทวีป และดินแดนแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากนี้ หลักธรรมที่ปรากฏในศิลาลาจารึกพระเจ้าอโศกมหาราชเป็นหลักธรรมที่ไม่จำกัดกาล ซึ่งในยุคปัจจุบันหากได้ศึกษาเรื่องราวของพระองค์แล้ว ก็สามารถที่จะนำหลักธรรมมาปฏิบัติได้ โดยหลักธรรมที่มีความสำคัญอย่างหนึ่ง คือ การมีเมตตา ไม่เบียดเบียนชีวิตสรรพสัตว์

พระราชประวัติของพระเจ้าอโศกมหาราช ปรากฏอยู่ในเนื้อหาของวรรณกรรมพระพุทธศาสนา ที่รจนาขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 9 เป็นต้นมา คือ คัมภีร์ทีปวังสะ นิทานวรรณนาในคัมภีร์สมันตปาสาทิกา คัมภีร์มหาวงศ์ อโศกาวทาน และศิลาจารึกพระเจ้าอโศกมหาราช ซึ่งเนื้อหาที่เกี่ยวกับพระเจ้าอโศกมหาราชในหลักฐานเหล่านี้ สามารถนำมาร้อยเรียงให้เกิดเป็นเรื่องเดียวกันได้อย่างน่าอัศจรรย์ ทั้งเนื้อความในแต่ละคัมภีร์ยังสะท้อนให้เห็นถึง คุณค่าทางประวัติศาสตร์ คุณค่าทางวรรณกรรม และเรื่องราวของพระเจ้าอโศกมหาราชนี้ เป็นตัวอย่างที่ดีของผู้ดำเนินรอยตามปฏิปทาของพระองค์