นันทนาการเชิงศรัทธาในพื้นที่เขาศักดิ์สิทธิ์ของไทย: ศรัทธา ความเหนื่อย และการข้ามพ้น

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมสูงวัยในศตวรรษที่ 21 ได้ก่อให้เกิดความท้าทายเชิงโครงสร้างต่อสุขภาวะ องค์รวมของผู้สูงวัยและผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ซึ่งในบริบทไทยได้ปรากฏรูปแบบเฉพาะของการมีส่วนร่วมผ่านกิจกรรมการแสวงบุญบนภูเขาศักดิ์สิทธิ์ที่ผสานแรงขับเคลื่อนทางจิตวิญญาณเข้ากับการท้าทายทางกายภาพอย่างลึกซึ้ง บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์ปรากฏการณ์การเข้าร่วมกิจกรรมนันทนาการเชิงศรัทธาของผู้สูงวัยและผู้ป่วยโรคเรื้อรังในบริบทวัฒนธรรมไทย 2) ประยุกต์ใช้กรอบแนวคิด  Faith–Fatigue–Transcendence Model เพื่ออธิบายกลไกการเปลี่ยนผ่านจากศรัทธาและความเหนื่อยสู่การข้ามพ้นที่ส่งเสริมพลังชีวิตและการพัฒนาตนเองสู่พฤฒพลัง 3) วิเคราะห์ความเชื่อมโยงของการแสวงบุญบนพื้นที่ภูเขากับมิตินันทนาการด้านจิตวิญญาณ สังคม และสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงวัย และ 4) นำเสนอแนวทางการพัฒนาพื้นที่และกิจกรรมนันทนาการเชิงศรัทธาเพื่อการส่งเสริมพฤฒพลังอย่างยั่งยืนในสังคมไทย  โดยอาศัยการสังเคราะห์องค์ความรู้จากเอกสารวิชาการ และการสังเกตการณ์ภาคสนามจากเขาคิชฌกูฏ  เขาวงพระจันทร์ และภูลังกา ผลการสังเคราะห์ชี้ว่า ผู้สูงวัยมิได้มองความเหนื่อยล้าเป็นอุปสรรค หากแต่เป็นกลไกเชิงพิธีกรรมที่หลอมรวมศรัทธา ความพยายาม และการภาวนา จนแปรเปลี่ยนเป็นภาวะการข้ามพ้น  ซึ่งนำไปสู่การสร้างความหมาย ความเชื่อ และความหวัง อันเป็นรากฐานของพลังชีวิตและการก่อรูปพฤฒพลัง โดยองค์ความรู้นี้สะท้อนการขยายกรอบนิยามของนันทนาการให้ครอบคลุมมิติทางวัฒนธรรมและจิตวิญญาณในสังคมไทย อีกทั้งผู้เขียนได้นำเสนอ Faith–Fatigue–Transcendence Model (FFT Model) ขึ้น เพื่ออธิบายบทบาทของพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ในฐานะสภาพแวดล้อมนันทนาการที่เกื้อหนุน การสร้างความหมาย  พลังชีวิต และสุขภาวะองค์รวม อีกทั้งได้เสนอแนวทางเชิงปฏิบัติด้านการออกแบบพื้นที่ การจัดการความปลอดภัย และการส่งเสริมการเข้าถึงที่เหมาะสมต่อศักยภาพของผู้เข้าร่วม ทั้งนี้เพื่อสนับสนุนการใช้ทุนทางวัฒนธรรมในการยกระดับคุณภาพชีวิตผู้สูงวัยไทย