เกสปุตตสูตร : ปรัชญาว่าด้วยเส้นทางสู่ที่สุดแห่งการแสวงหาของชีวิต

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา "ที่สุดแห่งการแสวงหา" ความจริงในเชิงทางปรัชญา จากการศึกษา พบว่า ที่สุดแห่งการแสวงหาความจริงในเชิงทางปรัชญามี 2 วิธีใหญ่ๆ คือ (1) การแสวงหาความจริงทางประสาทสัมผัสหรือทางประสบการณ์ ซึ่งทางปรัชญาเรียกว่า การแสวงหาความจริงแบบวิธีอุปนัย ซึ่งเป็นวิธีการหาความรู้ของกลุ่มวัตถุนิยม (2) ที่สุดแห่งการแสวงหาความจริงทางเหตุผล ซึ่งทางปรัชญาเรียกว่า การแสวงหาความจริงแบบนิรนัย คือ เป็นวิธีการแสวงหาความจริงของกลุ่มจิตนิยม 

ที่สุดแห่งการแสวงหาความจริงในเชิงปรัชญาที่ปรากฏในเกสปุตตสูตร (กาลามสูตร) ได้แก่ การแสวงหาความจริง 10 ประการ หลังจากนั้นค่อยใช้วิจารณญาณอย่างถี่ถ้วนแล้วจึงเชื่อกระบวนที่สุดแห่งการแสวงหาความจริงในเชิงปรัชญาที่ปรากฏในเกสปตตสูตร มี 2 กระบวนการ คือ (1) กระบวนการแสวงหาความจริงตามหลักประสบการณ์ได้แก่ การใช้อายตนะภายใน และภายนอก ทางปรัชญาเรียกว่า การแสวงหาความจริงแบบอุปนัย ในเกสปุตตสูตร ได้แก่ ข้อที่ 1-4 และ (2) การแสวงหาความจริงตามหลักเหตุผล คือ ทางปรัชญาเรียกว่า แบบนิรนัยของกลุ่มจิตนิยม ในเกสปุตสูตร ได้แก่ ข้อที่ 5-10 ส่วนที่สุดแห่งการแสวงหาความจริงแบบเกสปุตตสูตร เป็นการใช้ทั้งวิธีการของอุปนัย คือ การใช้ปรโตโฆษะ และนิรนัย คือ การใช้โยนิโสมนสิการ พิจารณาอย่างถี่ถ้วนแล้วจึงเชื่อ