Hell-Heaven in the Tripitaka

Abstract

จากหนังสือ นรก-สวรรค์ ในพระไตรปิฎ ของพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ผู้เขียนเห็นว่าเป็น
ประเด็นที่มีแนวความคิดเกี่ยวกับนรก สวรรค์ ซึ่งมีหลักฐานปรากฏในพระไตรปิฎกและคัมภีร์ต่าง ๆ อันเป็น
สถานที่รองรับผลการกระทำของบุคคลในภพภูมิของมนุษย์ที่แตกต่างกัน โดยนรกและสวรรค์เป็นภพภูมิหรือ
เป็นสถานที่ไปเกิดของมนุษย์ นรกเป็นทุคติภูมิ ส่วนสวรรค์เป็นสุคติภูมิ หลังความตาย ความเชื่อเรื่องนรกและ
สวรรค์มีอิทธิพลต่อสังคมไทย โดยการปลูกฝังหลักธรรมเรื่องหลักกรรม นรก-สวรรค์ มาตั้งแต่สมัยสุโขทัย และ
มีพัฒนาการความเชื่อและหลักกรรมจากความรู้คือคุณธรรมที่วิถีชีวิตกับคุณธรรมเป็นอย่างเดียวกัน
อย่างไรก็ตาม แม้ว่า เรื่องนรก-สวรรค์จะคลาดเคลื่อนไปจากคัมภีร์พระไตรปิฎก โดยเหตุที่พิสดาร
เกินไป แต่ไม่ได้มีความขัดแย้งกันมากนัก กลับสนับสนุนส่งเสริมกันและกัน จนทำให้ภาพลักษณ์ของนรกและ
สวรรค์ชัดเจนยิ่งขึ้น แต่การที่ภาพลักษณ์ของนรกและสวรรค์พิสดารมากยิ่งขึ้นนี้ ไม่ได้หมายความว่า จะมีผลดี
เสมอไป อาจจะสร้างแนวคิดเรื่องนรกและสวรรค์ที่เป็นสถานที่เพียงด้านเดียวแก่บุคคลบางคนได้ ทำให้เกิด
ความยึดมั่นในความคิดเห็นว่า นรกและสวรรค์ในพระพุทธศาสนา หมายถึง สถานที่เสวยผลกรรมชั่วและกรรม
ดีของมนุษย์ภายหลังจากตาย ไม่ได้หมายถึง ภาวะทางจิตใจ ความคิดเห็นอย่างนี้ ย่อมไม่เป็นผลดีแก่ใคร
เพราะจะทำให้มัวคิดถึงเฉพาะความสุขและความทุกข์ในโลกหน้า ไม่อยู่กับปัจจุบัน แม้ว่า นรกและสวรรค์ที่
เป็นสถานที่อยู่อาศัยจะไม่สามารถนำมาพิสูจน์ให้เห็นประจักษ์ชัดได้ แต่เมื่อนำทฤษฎีโลก 3 ทฤษฎีปรโลก
ทฤษฎีกำเนิด 4 ทฤษฎีเทพ 3 และทฤษฎีอภิญญา 6 มาศึกษาประกอบแล้ว ทำให้สามารถยืนยันอย่าง
สมเหตุสมผลว่า นรกและสวรรค์ที่เป็นที่สถานที่ในชาติหน้ามีอยู่จริง ในฐานะเป็นองค์ประกอบของสังสารวัฏ
ดังนั้น ความเชื่อเกี่ยวกับผลกรรมในชาติหน้า จะต้องเป็นความเชื่อที่มีลักษณะช่วยเสริมธรรมฉันทะให้เข้มแข็ง
แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นอย่างแท้จริง