วารสารแพทยศาสตรศึกษาสำหรับบุคลากรทางการแพทย์

Factor analysis in medical education research

Pairoj Boonluksiri — Mon, 22 Dec 2025 00:00:00 +0700

งานวิจัยรูปแบบสำรวจความเห็นในทางแพทยศาสตรศึกษามีจำนวนมาก เก็บข้อมูลใช้แบบสอบถาม (questionnaire) ที่สร้างขึ้นใหม่ตามเนื้อหาที่ต้องการ วัดผลเป็นคะแนน Likert scale ตัวอย่างเช่น The Dundee Ready Educational Environment Measure (DREEM) มี 50 คำถาม การวิเคราะห์ผลโดยแสดงคะแนนดิบตามรายข้อทุกข้อคงจะมากเกินไป ดังนั้นการจัดกลุ่มเนื้อหาที่มีจำนวนข้อคำถามมากตั้งแต่ตอนสร้างแบบสอบถามโดยมี expert panel พิจารณานอกจาก content validity แล้วยังรวมถึง construct validity ด้วย และแปลผลด้วยคะแนนตามกลุ่มจะทำให้เข้าใจง่ายกว่า นอกจากนี้ยังจัดกลุ่มภายหลังการสำรวจโดยใช้สถิติวิเคราะห์มาช่วยเรื่อง construct validity ได้ด้วย เทคนิกที่นิยมใช้ได้แก่ Factor analysis

Team-Based Learning (TBL)

Wanna Ardonk — Mon, 22 Dec 2025 00:00:00 +0700

บทคัดย่อ

การเรียนรู้แบบใช้ทีมเป็นฐาน (TBL) เป็นการเรียนการสอนทางแพทยศาสตรศึกษาเชิงรุกที่ได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง การจัดการศึกษา TBL มีความเหมาะสมกับการเรียนแพทย์ในศตวรรษที่ 21 ซึ่งบุคลากรต้องเผชิญกับความท้าทายจากข้อมูลทางการแพทย์ที่เกิดขึ้นใหม่จำนวนมหาศาล และต้องการทักษะที่เหนือกว่าการท่องจำ TBL ส่งเสริมให้เกิดความรับผิดชอบ การคิดเชิงวิพากษ์ ทักษะการทำงานร่วมกัน และการสื่อสาร ผ่านกระบวนการเรียนรู้ที่มีขั้นตอนชัดเจน ได้แก่ การเตรียมตัวล่วงหน้าก่อนเข้าชั้นเรียน การทดสอบความพร้อมรายบุคคล (I-RAT) การทดสอบความพร้อมกลุ่ม (G-RAT) และขั้นตอนการแก้ปัญหาที่ซับซ้อน TBL ที่มีประสิทธิภาพต้องอาศัยการออกแบบกิจกรรมที่ชัดเจน การให้ข้อมูลย้อนกลับทันที และพลวัตของทีมที่แข็งแกร่ง บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้อาจารย์แพทย์มีความเข้าใจหลักการศึกษาพื้นฐานเกี่ยวกับการจัดการเรียนรู้แบบ TBL การทำความเข้าใจองค์ประกอบเหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการนำ TBL ไปประยุกต์ใช้ได้อย่างประสบความสำเร็จ ซึ่งจะช่วยเพิ่มการมีส่วนร่วมของผู้เรียน การคงอยู่ขององค์ความรู้ และการพัฒนาสมรรถนะที่จำเป็นสำหรับการประกอบวิชาชีพเวชกรรมในอนาคต

คำสำคัญ: การเรียนรู้แบบใช้ทีมเป็นฐาน , แพทยศาสตรศึกษา, การเรียนเชิงรุก

ความชุกของคุณภาพการนอนหลับที่ไม่ดีในนักศึกษาแพทย์ชั้นคลินิกเฉพาะปีที่ 4 และปีที่ 5 แผนกอายุรกรรม โรงพยาบาลชลบุรีและปัจจัยที่เกี่ยวข้อง

สิทธิกร ศรีวรภัทรกุล — Thu, 18 Dec 2025 00:00:00 +0700

ที่มาของงานวิจัย: นักศึกษาแพทย์ชั้นคลินิกมีแนวโน้มประสบปัญหาคุณภาพการนอนลดลง ส่งผลต่อการเรียนรู้และความปลอดภัยของผู้ป่วย การศึกษานี้มีจุดประสงค์เพื่อหาความชุกของนักศึกษาแพทย์ที่มีคุณภาพการนอนหลับไม่ดีระหว่างปฏิบัติงานแผนกอายุรกรรมและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์

วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาไปข้างหน้าแบบภาพตัดขวางของนักศึกษาแพทย์ชั้นปีที่สี่และปีที่ห้าของปีการศึกษา 2567 ปฏิบัติงานแผนกอายุรกรรมอย่างน้อย 4 สัปดาห์ เก็บข้อมูล ลักษณะพื้นฐาน การนอนหลับโดยใช้แบบสอบถาม The Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) ฉบับแปลภาษาไทย วิเคราะห์ทางสถิติด้วยวิธี Mann–Whitney U-test หรือ Fisher’s exact test ตามความเหมาะสม และหาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยโดย logistic regression

ผลการศึกษา: นักศึกษาแพทย์เข้าร่วม 44 คน มีอายุเฉลี่ย 22.1 ปี ร้อยละ 50 เป็นเพศหญิง ความชุกของกลุ่มที่มีคุณภาพการนอนหลับไม่ดี (PSQI มากกว่า 5) ร้อยละ 70.5 สาเหตุที่พบบ่อยคือปัญหาการเรียนและทำงาน (ร้อยละ 56.8) กลุ่มที่มีคุณภาพการนอนหลับไม่ดีมีระยะเวลาการนอนเฉลี่ยน้อยกว่า (5.2±0.8 ชั่วโมง เทียบกับ 6.6± 0.6 ชั่วโมง, p<0.01) มีผลกระทบต่อกิจกรรมในเวลากลางวันมากกว่า (ร้อยละ 90.3 และร้อยละ 46.1, p<0.01) เมื่อเทียบกับอีกกลุ่มตามลำดับ วิเคราะห์ multivariable analysis พบว่า การนอนหลับน้อยกว่า 7ชั่วโมงต่อคืน มีความสัมพันธ์กับการพบคุณภาพการนอนหลับไม่ดี (adjusted OR 9.04, p=0.03)

สรุปผลการศึกษา: ความชุกของนักศึกษาแพทย์ชั้นปีที่สี่และปีที่ห้าที่มีคุณภาพการนอนหลับไม่ดีคือร้อยละ 70.5 การนอนหลับน้อยกว่า 7 ชั่วโมงต่อคืน มีความสัมพันธ์กับการพบคุณภาพการนอนหลับไม่ดี ซึ่งต้องมีการศึกษาเพิ่มเติม

คำสำคัญ: คุณภาพการนอนหลับ นักศึกษาแพทย์ โรงพยาบาลชลบุรี แผนกอายุรกรรม

ปัจจัยที่มีผลต่อการเลือกเรียนต่อแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์ในประเทศไทย

สุพจน์ ฉัตรทินกร — Mon, 22 Dec 2025 00:00:00 +0700

Background : ระบบการฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านในประเทศไทยอาจแบ่งได้เป็น 2 ระบบ คือการฝึกอบรมในโรงพยาบาลศูนย์ต่างจังหวัดและการฝึกอบรมในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย ซึ่งสัดส่วนการฝึกอบรมในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยมีจำนวนมากกว่าอย่างชัดเจนเนื่องจากความนิยมเรียนต่อในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยมีมากกว่า ซึ่งหากรู้ปัจจัยที่มีผลต่อการตัดสินใจเลือกสถานที่ฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านดังกล่าวก็น่าจะนำมาพัฒนาการฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์ให้ดีขึ้นซึ่งจะทำให้ความความนิยมในการเรียนต่อแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์มีมากขึ้นตามลำดับ

Method : การศึกษานี้เป็น analytical crossectional study เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามออนไลน์ในแพทย์ประจำบ้านที่กำลังฝึกอบรมในโรงพยาบาลศูนย์หรือโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยในต่างจังหวัด และศึกษาว่าปัจจัยต่างๆทั้งในแง่คุณสมบัติของสถาบันและเหตุผลส่วนบุคคลมีความสัมพันธ์กับการเลือกเรียนต่อแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์ต่างจังหวัดหรือไม่

Result : มีผู้ตอบแบบสอบถามทั้งสิ้น 111 คน แบ่งเป็นเพศชาย 57 (51.35%) เพศหญิง 54 (48.65) เป็นแพทย์ที่ฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์ต่างจังหวัดจำนวน 94 (84.68%) และฝึกอบรมในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยจำนวน 17 (15.32%) ผลการศึกษาพบว่าความไม่มั่นใจว่าจะได้รับเลือกเข้าเรียนต่อในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดที่สัมพันธ์กับการเลือกฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์ (p-value = 0.001) ในขณะที่ปัจจัยเรื่องความซับซ้อนของผู้ป่วย คุณภาพของระบบการเรียนการสอน สิ่งสนับสนุนการเรียนการสอนและภาระงานที่ไม่หนักมาก มีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติในการวิเคราะห์แบบ univariate binary logistic regression แต่ไม่มีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติในการวิเคราะห์แบบ multivariate binary logistic regression

Conclusion : ปัจจัยที่สำคัญที่ทำให้แพทย์เลือกฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านในโรงพยาบาลศูนย์ต่างจังหวัดในประเทศไทยคือความไม่มั่นใจว่าจะได้รับเลือกเข้าเรียนต่อในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย ซึ่งปัจจัยดังกล่าวเป็นเหตุผลส่วนบุคคลที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ แต่สิ่งที่โรงพยาบาลศูนย์สามารถพัฒนาได้คือ การพัฒนาระบบการฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านให้มีคุณภาพ การพัฒนาสิ่งสนับสนุนการเรียนการสอน และการสร้างความสมดุลระหว่างการปฏิบัติงาน การเรียนรู้และชีวิตส่วนตัว ซึ่งหากศูนย์แพทย์ใดสามารถพัฒนาปัจจัยดังกล่าวได้ย่อมมีโอกาสที่แพทย์จะเลือกฝึกอบรมแพทย์ประจำบ้านที่โรงพยาบาลศูนย์นั้นๆเพิ่มมากขึ้นได้ในอนาคต

Keywords : residency , internship , regional hospital , tertiary hospital ,community hospital